دسته بندي طرح هاي فرش ايراني : دنيايي از هنر ، اصالت و معنا
تا حالا دقت كردي وقتي وارد يه خونه مي شي ، اولين چيزي كه چشم رو مي گيره ، طرح فرش ه ؟ ! بعضي طرحا اون قدر خاص و متفاوت ان كه حس مي كني دارن يه داستان برات تعريف مي كنن. توي ايران ، فرش فقط يه كف پوش نيست ؛ يه بوم نقاشيه كه روش تاريخ ، فرهنگ و حتي باورهاي مردم اين سرزمين كشيده شده. اگه اهل خريد فرش دستباف يا حتي فرش ماشيني باشي ، مطمئناً ديدي كه اون چيزي كه اول از همه توي انتخاب اثر مي ذاره ، همين طرحشه. اين مقاله قراره كمكت كنه دنياي اين طرح ها رو بهتر بشناسي ؛ از فرش افشان گرفته تا فرش خشتي و حتي فرش شاه عباسي و فرش اسليمي. با من همراه شو.
جايگاه طرح فرش در فرهنگ و هنر ايراني
طرحاي فرش توي ايران فقط واسه زيبايي نيستن. خيلي وقتا ريشه توي تاريخ و اسطوره و طبيعت دارن. بعضياشون از زمان قديم همين شكلي بودن و نسل به نسل منتقل شدن ، بعضي ديگه هم با خلاقيت هاي جديد ساخته شدن. مثلاً گبه هاي عشايري طرح هاي ذهني دارن ، ولي فرش فرانسوي طرحاش از گل رز الهام گرفته شده.
همه چي از يه طرح ساده روي كاغذ شروع مي شه. بعدش بافنده هاي هنرمند با نخ و رنگ ، اون نقشه رو زنده مي كنن. توي فرش ايراني هيچ چيز اتفاقي نيست ؛ حتي يه گل يا برگ هم معني و جاي خودش رو داره.
دسته بندي اصلي طرح هاي فرش ايراني
طرح هاي فرش توي ايران معمولاً به ۱۹ دسته اصلي تقسيم مي شن. هر كدوم از اين دسته ها كلي زيرشاخه دارن و با تنوع رنگ و فرم ، يه دنياي كامل رو مي سازن. اينجاست كه مدل فرش واقعاً معنا پيدا مي كنه.
1. طرح افشان
تو فرش افشان انگار گل و برگ ها همين طور رها پخش شدن ، بدون اينكه قرينه باشن. خيلي هم چشم نوازه ، چون حس طبيعي بودن داره.
2. طرح اسليمي
نقش هاش از شاخه هاي مارپيچي درست شدن. بعضياش حتي شكل فك اژدها رو تداعي مي كنن ! اگه دنبال يه فرش اسليمي خاص باشي ، اينا فوق العاده ان.
3. طرح شاه عباسي
گل شاه عباسي نقش اصليه. گاهي با نقش هاي ديگه تركيب مي شه. فرش شاه عباسي حسابي پركار و شيكه.
4. طرح هاي آثار تاريخي
از مسجد شيخ لطف الله تا نقش تخت جمشيد ، اين طرحا كاملاً الهام گرفته از معماري و هنر اصيل ايرانه.
5. طرح بته اي (بته جقه)
شايد معروف ترين طرح سنتي. بته ها نماد سرو خميده و آزادي ان. توي فرش ايراني كلي مدل از بته ميري تا بته كردستاني داريم.
6. طرح اقتباسي
بعضي طرح ها از كشورهاي اطراف يا مناطق مرزي گرفته شدن ، مثل قفقازي يا گوبلني.
7. طرح واگيره اي (بندي)
تكرار منظم يه طرح توي كل فرش. مثلاً فرش خشتي معروف ترين نمونه شه.
8. طرح درختي
درختا توي اين طرحا نقش اصلي دارن. تركيبش با حيوان يا گل خيلي فضا رو جذاب مي كنه.
9. طرح شكارگاهي
سواركارا ، تير و كمان ، حيوانات در حال فرار... يه صحنه ي شكار واقعي وسط فرش !
10. طرح تركمن
طرح هاي هندسي و ذهني ، بافته شده توسط تركمن ها. مثل قاشقي يا آخال.
11. طرح ماهي در هم
تكرار ماهي دور يه حوض لوزي شكل. تو فرش تبريز يا فراهان خيلي ديده مي شه.
12. طرح گل فرنگ
گل هاي طبيعي با رنگ روشن مثل صورتي يا زرد. خيلي شبيه فرش فرانسويه.
13. طرح قاب بندي (خشتي)
مثل يه موزاييك. مربع هايي كه هر كدوم يه گل يا برگ دارن. فرش خشتي بختياري رو حتماً ديدي !
14. طرح گلداني
يه گلدون بزرگ كه گل هاش كل فرش رو پر كرده. ابهت خاصي داره.
15. طرح محرابي
الهام گرفته از محراب مسجده. با قنديل و ستون و طرح مذهبي.
16. طرح عشايري
خيلي ساده و ذهني ان ولي بي نهايت خاص. مثلاً فرش قشقايي يا گبه.
17. طرح محرمات
خط خطي ، راه راه با بته جقه يا گل. مثل يه پارچه راه دار رنگي.
18. طرح هندسي
پر از زاويه ، مربع و لوزي. طرح هاي هندسي شسته رفته و متفاوتن.
19. طرح تلفيقي
تركيب چند طرح مختلف. اگه خوب تركيب شه ، فوق العاده س. ولي اگه بد تركيب شه ، شلوغ و بي نظم مي شه.
طرح فرش در بافت ماشيني و سنتي
خوشبختانه اين روزا خيلي از همين طرح هاي سنتي ، توي فرش ماشيني هم توليد مي شن. مخصوصاً تو كارخانه هايي مثل فرش كاشان يا فرش تبريز. اين كار باعث شده هم قيمت مناسب تر باشه ، هم مردم بتونن طرح دلخواهشون رو راحت تر بخرن. يه جورايي سنت و مدرنيته رو با هم تركيب كردن.
جمع بندي ؛ طرح فرش ، نقشه اي براي شناخت فرهنگ ايراني
در واقع طرح فرش يه جور زبان بي كلامه. تو هر گل ، رنگ ، يا نقشي كه روي فرش هست ، يه پيام پنهونه. حالا فرقي نمي كنه كه فرش دستباف باشه يا فرش ماشيني ، چيزي كه بهش جون مي ده همينه.
اگه دنبال يه فرش ايراني هستي كه با سليقه و سبك خونت جور دربياد ، اول از همه بايد با طرح ها آشنا باشي. چون اين انتخاب فقط يه خريد نيست ؛ يه جور انتخاب هنريه. انتخابي كه قراره چند سال توي خونه ت بدرخشه.
يه منبع خيلي خوب هم همين مقاله دسته بندي طرح فرش در سايت قالي كاشان هست كه هم يه دسته بندي جالب از طرح هاي فرش داده كه كامل تر از همه دسته بندي هاي موجوده و هم به هر دسته لينك داره. مناسب براي كساني كه مي خوان تحقيق كنن و كساني كه مي خوان خريد كنن . كلا يه جورايي ذهنت رو منظم مي كنه .
برچسب:
